HAZAR KAĞANLIĞI

Karadeniz ve Hazar Denizi Arasındaki Büyük Türk İmparatorluğu

M.S. 650 – 969

Tarihsel Kronoloji

Kağanlığın yükseliş ve çöküşündeki kilit olaylar

c. 650

Kağanlığın Kuruluşu

Batı Göktürk Kağanlığı'nın dağılmasıyla Hazarlar bağımsız bir güç olarak ortaya çıktı ve Kuzey Kafkasya'da hakimiyet kurdu.

c. 730-800

Arap-Hazar Savaşları

Hazarlar, Emevi Halifeliği'nin kuzeye yayılmasını başarıyla durdurarak Doğu Avrupa'nın İslamlaşmasını engelledi.

c. 740-861

Museviliğe Geçiş

Hazar yönetici eliti (Kağan ve Beyler), siyasi bir denge unsuru olarak Museviliği (Yahudiliği) resmi din olarak kabul etti.

965-969

Çöküş ve Yıkılış

Kiev Knezliği (Svyatoslav I) ve Peçenek saldırıları sonucu başkent İtil yıkıldı ve kağanlık dağıldı.

Coğrafya ve Sınırlar

Hazar Denizi'nden Karadeniz'e Uzanan Hakimiyet Alanı

Önemli Merkezler

İtil (Başkent) Volga Nehri deltasında ticaretin kalbi.
Sarkel Bizans mühendisleriyle yapılan meşhur kale.
Semender Kuzey Kafkasya'daki eski başkent.
Kiev Hazar vergi sistemine bağlı önemli Slav merkezi.

Sınırlar: Batıda Dinyeper Nehri, Doğuda Hazar Denizi, Güneyde Kafkas Dağları ve Kuzeyde Volga ormanlarına kadar uzanıyordu.

Kültür ve Toplum

Türk, İpek Yolu ve farklı inançların harmanlandığı sofistike bir medeniyet

Ticaret ve Ekonomi

İpek Yolu'nun kuzey rotasını kontrol ettiler. Doğu ile Batı arasında köprü oldular, kürk ve köle ticaretiyle zenginleştiler.

Stratejik Konum

Karadeniz ve Hazar Denizi arasında, Bizans, İslam Halifeliği ve bozkır halkları arasında tampon bölge görevi gördüler.

Siyasi Yapı (Çifte Krallık)

Kutsal ama sembolik "Kağan" ve icra yetkisine sahip "Kağan Bey" (veya Şad) olmak üzere ikili bir yönetim sistemleri vardı.

Musevi Dönüşümü

Hazar tarihinin en dikkat çekici yönü, yönetici elitin 8. veya 9. yüzyılda Museviliği (Yahudiliği) kabul etmesidir. Bu, Orta Çağ'da bir bozkır imparatorluğu için benzersiz bir olaydı.

Neden Musevilik?

Tarihçiler, Hazar liderliğinin Hristiyan Bizans ile Müslüman Halifelik arasında siyasi bağımsızlıklarını korumak için "üçüncü bir yol" olarak tarafsız bir tek tanrılı dini seçtiklerini düşünmektedir.

Dini Hoşgörü

Elitin Museviliğine rağmen, Kağanlıkta büyük bir dini hoşgörü hakimdi. Hazar şehirlerinde Müslümanlar, Hristiyanlar, Museviler ve Paganlar kendi mahkemelerine sahip olarak bir arada yaşıyorlardı.

Miras ve Tarihsel Önem

Avrupa Tarihine Etki

Arap ilerleyişini durdurarak Doğu Avrupa'nın kültürel ve dini haritasının şekillenmesinde hayati bir rol oynadılar.

Tarihsel Tartışma

"Hazar Tezi" olarak bilinen, Doğu Avrupa Yahudilerinin (Aşkenaz) kökeninin Hazarlara dayandığı iddiası, günümüzde hala tartışılan bir konudur.

Arkeolojik Araştırma

Volga ve Kafkasya bölgelerinde devam eden kazılar, Hazar maddi kültürü ve günlük yaşamı hakkında yeni bilgiler ortaya çıkarmaktadır.